KONAKLARIN TARİHİ
Ünlü batılı kaşif ve ressam Charles Texiere’in 1830’lu yıllarda Anadolu’yu ziyareti sırasında, gördüğü manzaradan etkilenerek çizmiş olduğu gravürde, Fresco Cave Suites/Kapadokya’nın en eski görüntüsü yer almaktadır. Bugün de Texiere’in o dönem hissettiklerini hissetmek ve Fresco’yu tepeden görüntülemek isterseniz, Temenni Tepesi’ne kısa bir yürüyüşle çıkabilir ve bu eşsiz manzaranın tadını çıkarabilirsiniz. Texiere bu eşsiz manzarayı Fresco Cave Suites/Kapadokya’ya bakarken şu şekilde betimlemiştir:
“Bölgeye egemen düzlükten inmeden önce,
gözlerimin önüne serilen görüntüyle şaşkın, bir süre durdum.
Dünyanın başka hiçbir köşesinde bundan daha açık seçik ve
daha ilgi çekici bir doğal oluşumun var olduğunu sanmıyorum”.
Pek çok kartpostala konu olan ve Texiere’nin gravürlerinde yer alan Fresco Konakları tarihi 18. yy’a dayanmaktadır. 3 bölümden oluşan Fresco Konakları’nın en başta yer alan 2 büyük konağını (Haremlik ve Selamlık) Ürgüp’ün ilk belediye başkanı Yesari Bey yaptırmıştır. “Haremlik ve Selamlık” olarak iki bölümden oluşan bu konakların duvarları, Rum ustalar tarafından yapılan eşsiz fresklerle bezelidir. Figürlerin sadece çiçeklerden oluşması, konağın sade ve yalın bir Müslüman evi olduğuna işaret etmektedir. Nişlerin içine yapılan resimlerde ise “cennete açılan kapı” ya da “cennet perdesi” olarak adlandırılan figürler yer almaktadır. Konağın sahipleri, bu eşsiz fresklerin Damsa Vadisi’nden gelen koyun sürülerinin çıkardığı tozdan etkilenmemesi için, çobanlara rüşvet vererek sürünün rotasını değiştirtmiştir.
Bugünkü konak 4 farklı yapıdan oluşmaktadır: Haremlik, Selamlık, Munise Hanım ve Kayakapı.
Haremlik ve Selamlık bölümleri, zamanın eşsiz Türk Müslüman evlerinden birisidir. 1900’lü yılların başlarında Yesari Bey’den sonra Haremlik ve Selamlık’ın ikinci sahibi, İsmail Akıllı olmuştur. İsmail Akıllı, 1893 Ürgüp doğumlu, İstiklal Madalyası sahibi, 1933 – 1946 yılları arasında 13 yıl Ürgüp Belediye Başkanlığı yapmış önemli bir şahsiyettir. O dönem Ürgüp’te otel olmadığından bütün konukları evinde ağırlayan Akıllı’nın, belediye hizmetleri ve Ürgüp için pek çok mülkünü sattığı bilinmektedir.
Fresco Konakları’nın üçüncü bölümü ise bugünkü lobi, restaurant, teras ve havuzlu avlu’nun yer aldığı “Munise Hanım” bölümdür. Yapım tarihinin, hemen konak girişinde yer alan tarihi kapı üzerindeki kitabeden, 1700’lü yılların ilk çeyreği olduğu tahmin edilmektedir. Bu konağın ilk sahibi ise Şeyhülislam Hayri Efendi’nin eşi Munise Hanım ve ailesi olarak bilinmektedir. Şeyhülislam Hayri Efendi, farklı dönemlerde Osmanlı İmparatorluğu’nda Adalet ve Eğitim ile Vakıflar Bakanlığı yapmış, üst düzey görevler üstlenmenin yanı sıra, 1. Dünya Savaşı’na giriş fetvasını da hazırlamış önemli bir şahsiyettir. 1928 yılında Munise Hanım ve Ağabeyi, bu konağı kendilerine çok iyi davrandıkları için Akıllıoğlu Ailesi’ne bağışlar ve hemen yan konağa taşınırlar.
Konağın dördüncü bölümü ise tarihi kaya evler ve küçük bir kaya handan oluşan bölümdür. 1990 yılında Mehmet Toybıyık’ın konaklarla birlikte bu kısmı da satın almasıyla kaya evler ve bu küçük han da Fresco Konakları’nın bir parçası olmuştur. Yıllar süren planlama, araştırma ve çalışmaların ardından, 2009 yılında restorasyonuna başlanan tarihi bina, Anadolu mimarisinin klasik özellikleri düşünülerek modernize edildi.
2011 yılında misafirlerine hizmet vermeye başlayan Fresco, ismini ise konak duvarlarını süsleyen eşsiz fresklerden almaktadır.
Fresco Cave Suites/Kapadokya içerisinde pek çok tarihi ve kültürel değer barındırmaktadır. Önemli bazı değerler şunlardır:
* Eğitim Seferberliği Dönemi, Ortaokul Binası (1948): 1940’lı yıllarda Türkiye’deki büyük eğitim atılımı, dönemin Ürgüplü yöneticileri tarafından da benimsenmiş. O dönemde Fresco Cave Suites/Kapadokya Haremlik kısmı ortaokul binası olarak kullanılmıştır. Okulda 28 öğrenci 2 yıl boyunca eğitim görmüş.
* Munise Hanım (İslam Alemi Din İşleri Başkanı Şeyhülislam Hayri Efendi’nin Eşi) Evi: Osmanlı İmparatorluğu’nun Şeyhülislamı (İslam âleminin din işleri başkanı) Şeyhülislam Hayri Efendi, farklı dönemlerde Osmanlı İmparatorluğu’nda adalet ve eğitim ile vakıflar bakanlığı yapmıştır. Şeyhülislam Hayri Efendi, üst düzey görevler üstlenmenin yanı sıra, 1. Dünya Savaşı’na giriş fetvasını da hazırlamış önemli bir şahsiyettir. Şeyhülislam Hayri Efendi’nin Eşi Munise Hanım’ın evi ise, bugünkü Fresco Cave Suites/Kapadokya'nın restaurant kısmının bulunduğu binadır. 207 nolu oda’nın ismi de, kendisinin kaldığı oda olarak bilindiğinden Munise Hanım olarak kendisine atfedilmiştir.